Biaphuan (prophecy) tial tikah palh sual a fawi bikmi cu an anmah le hmun cio ah a cang te dingmi caan chiahnak kong hi a si. Tahchunnak ah Biathlam 13 i, Saram (Antichrist) hi a chuak rih lo, asinain Rome siangpahrang Nero (A.D 68) hmangin a chuak cang tiah cheukhat nih cun an ti. Saram (Antichrist) hi Nero hmangin a chuah cang ahcun atu hi Jesuh Khrih kum thongkhat pennak chungah kan um cang tinak a si hnga.
Zeicatiah Jesuh Khrih nih Antichrist le biaknak bu hruaitu kha a tlaih hna i, meiphu chungah thongthlak an si tik lawngah kum thongkhat pennak cu a dirh ding a si. Atu hi meiphu chungah thlak an si rih lo. Kum thongkhat pennak chungah kan um rih fawn lo. Cucaah Nero hmangin Antichrist a chuak cang an timi hi a palh. Biaphuan pawl hi anmah le caan le hmun cio ah chiah thiam lo cun biaphuan vialte sullam ngei loin tawn dih sual a fawi te.
Zeicatiah Jesuh Khrih nih Antichrist le biaknak bu hruaitu kha a tlaih hna i, meiphu chungah thongthlak an si tik lawngah kum thongkhat pennak cu a dirh ding a si. Atu hi meiphu chungah thlak an si rih lo. Kum thongkhat pennak chungah kan um rih fawn lo. Cucaah Nero hmangin Antichrist a chuak cang an timi hi a palh. Biaphuan pawl hi anmah le caan le hmun cio ah chiah thiam lo cun biaphuan vialte sullam ngei loin tawn dih sual a fawi te.
Zumtu hlornak, Rome cozah a thawhthannak, Ezekiel 38, 39; hremnak nganpi, Armageddon, Jesuh Khrih a voihnih ratnak, kum thongkhat pennak etc hna hi a dotdot in a cang dingmi lawngte an si tikah zeitik ah dah an can te lai i, zei deuh khi dah a cang hmasa lai timi thleidah thiam hi a biapi tuk hringhrang. Hihi caan dongh kong (Eschatology) ka cawnnak ah kaa harh cemmi a si. Caan pek in ka lehla cikcek hnu kaa fiang ve. Asinain zeitik ah dah an can te lai i, zei khi dah hmai ah a cang lai i, zei khi dah hnu ah a cang lai timi kongah hin scholar pawl ruahnak aa dang ngai than. A ruang cu Bible nih a chimmi an si ko nain fianghlang tein an can te lai dingmi caan kha a dotdot in a kan chim lo. Bible sullam le hliahcang kawl dih hnu ah a phi hmuhmi a si. Atu kan i ruah than dingmi Ezekiel 38, 39 zong hi a buai ngaimi a si. Cheukhat lengbang nih cun Armegaddon he in aa khat ko an ti. Asinain a tanglei ah kan vu
n zoh tuah hna lai.
Background Fianternak
Ezekiel 38: 4-6 tiang kan rel ahcun Israel in lamhla pi a simi chaklei in ralkap tampi an ra lai a ti. Israel in lamhla pi a simi chaklei ah a ummi hna cu Russia le Caspian rili hrawnghrang an si. Ezekiel nih an min a chimmi hna zoh tikah Russia le a hawlei deuh lawngte an si fawn hna. Russia min a chimmi belte ah hin a fiang deuh lo. Siangpahrang Gog timi biafang hi Hebrew in cun ‘ros’ ti a si i, mirang in cun ‘chief/head’ tiah leh a si. Lai holh in ‘siangpahrang’ a ti i, a fianter ngai. Asinain ‘ros’ timi hi Bible nih cun ram min in a hmang bal lo. “Ros’ timi biafang hi Russia min aa lawh pah caah Russia a chim duhmi a si lo, Meshech zong hi Moscow tiah kan ti awk a si lo”[1] tiah Dyer nih cun a ti. ‘Gog’ tu hi a sullam kherhlai tikah Russia he aa pehtlaihmi a si. Asinain ‘ros’ hi Russia a si lo hmanh ah lam pathum a um a ti” “1) Ezekiel nih a chimmi min hna hi atu Russia umnak ramchung ah an um; 2) Lamhla piin ralkap a ra dingmi hna zong hi Soviet Union chungin an si; 3) Ezekiel nih a chimmi min hna hi Soviet Union tangah a rak ummi lawng an si. Cu hna cu Iran, Sudan le chaklei Ethiopia, Libia, Turkey an si. Hi ram hna hi Russia nih a fonh than te hna lai i, Israel hi an tuk te lai”[2] tiah a ti. World Map zoh khawh ahcun a fiang chin lai.
Hi biaphuannak hi a tling cang maw? A luan cia tuanbia zoh tikah Russia le a hawilei nih Israel an tuk i, an cungah Pathian dantatnak a tlung bal rih lo. Hmailei ah a cang te dingmi a si.
Cun Russia hi World War II hnu in khuaruahhar in a thang i, a lianngan. World War II nih fak tuk in a rak hrawh i, khuapi zong an rak rawk cikcek, minung zong a thongthon le a tingting in an rak thi. USA nih bawmh loin rak um lengbang seh law a ciam dih ding a rak si. Cu tluk in Russia a rawk i, fawite in a thothan kho te hnga maw timi cu ruah lo piin aa ser aa ser i, USA lian tong in a thang than. USA hmanh zei te ah a rel ti lo. Cun Israel doh khawhnak tiang a dir te lai dingmi zong hi communits phunglam aa tlaihmi a si. Hi phunglam hi Pathian a upat lomi le zeihmanh ah a rel lomi a si. Khrihfa biaknak he aa ral taktakmi zong a si i, a rak si bal fawn. Cucaah Ezekiel nih biaphuannak a ngeihmi hi Pathian nih a rak hmuh chung caah a si ko lai ti lo awk a tha lo.
A Caan
Ezekiel 38 le 39 hi zeitik ah dah a si te lai? Ruahnak phungphun an um than.
1) Cheukhat nih an zumhmi cu Jesuh Khrih nih kum thongkhat pennak a dirh hramthoknak ah a si lai an ti i, cheukhat nih cun kum thongkhat pennak a dih in a si lai an ti. Asinain kum thongkhat pennak hramthoknak ah a si lai timi ah hin a si thiam lonak ding cu hriamnam a um ti lai lo, zeicatiah hi pennak chungah hriamnam hrawh dih an si cang lai Micah 4: 1-4). Cun kum thongkhat chungah a lutmi hna cu zumtu an si lai i, Pathian ah zumhnak a ngeimi an si cang lai (John 3: 3). Mi thalo cu Pathian nih a hrawh dih cang han lai (Jeremiah 25: 32-33). Kum thongkhat pennak a hramthoknak a siah a dongh lei a siah Ezekiel 38,9 cu a um thiam ding a si lo.
2) Cheukhat nih cun zumtu hlor hlan ah a si lai an ti. Cooper nih cun “hi thil cang dingmi hi kum thongkhat pennak a dongh lei zongah a si lai lo i, a hramthoknak zongah a si lai lo. Hremnak nganpi dongh lei zongah a si lai lo. Hremnak nganpi hlan ah si dawh a lo bik ko zeicatiah Ezekiel 38 le 39 hi zumtu hlor hlan aha um lo cun hmun a ngei ti lo…atu in hremnak nganpi karlak ah hin Israel mi hna ralhauhruang kulh loin in an um lai (38: 11)”[3] tiah a ti. Hi ni tikah cun Israel hi an ram ah an kir dih cang lai (Ezekiel 37: 18- 23). Tanglei ah kan fianter than te lai. Asinain zumtu hlor hlan ah a cang dingmi a si lo. Zumtu hlor hi zeitik paoh ah a cang khomi a si i, nihin zongah a si kho i, thaizing zongah a si kho. Bible nih zumtu hlornak lawng hi zeitik paoh ah a si kho a timi a si i, a dang biaphuan paoh cu zumtu hlornak bantukin a nai cang tiah a chimmi a um lo. Cucaah Ezekiel 38 le 39 cu zumtu hlor hlan ah a si kho lo.
3) Cheukhat nih cun hremnak nganpi a dongh leiah a si lai an ti. Hihi scholar tampi nih an zumhmi a si. Asinain hremnak nganpi a dongh leiah cun Ezekiel 38 le 39 hi si ti loin Armegaddon raltuknak a si than hoi cang lai. Hi pahnih raltuknak hi aa dang. An cawh sual theu lengmangmi a si. Ezekiel ah hin cun Russia le a hawile lawng nih Israel cu ramh ding le hrawh ding in an rak rat hnawh lai, asinain Armegaddon ah cun Israel doh awk ah vawleicung ram kip an si cang lai (Biathlam 16: 14). Asinain Ezekiel ah cun Russia le a hawile lawng nih Israel doh awk ah an rat hnawh lai. Cucaah then thiam a hau i, cawh sual lo ding a si. Zeiruang ah dah hremnak nganpi a dongh leiah Armegaddon hi kan chiat ti ahcun a donghnak raldohnak a si cang lai i, Antichrist le biaknak bu hruaitu kha tlaih i, meiphu chungah thlak an si lainak ding kha a si. Aa dang hrimhrimmi raldohnak pahnih an si.
4) Cheukhat nih an chim thanmi cu Ezekiel 38 le 39 hi Biathlam 20: 8 he aa khat an ti. Biathlam ah hin ‘Gog le Magog” timi a um ve i, Ezekiel i ‘Gog le magog’ he an min aa khat. Asinain an i khat lo. Ezekiel ah cun Russia le a hawile lawng a chim hna. Cucu Israel in lamhla pi ah a ummi chaklei ram hna kha an si. Asinain Biathlam ah cun vawleicung ram vialte an i tel dih. Cun Ezekiel ah cun kum thongkhat pennak a chim lo i, Biathlam ah cun kum thongkhat pennak a dih hnu i, Satan an chuah than hnu i, ram tampi a hlen than hna i, Pathian mipi a dohnak hna a si (Biathlam 20: 8-10). Cun Ezekiel 40 – 48 tiang khi kan rel ahcun kum thongkhat pennak kong a si. A sullam cu Russia le a hawile nih Israel an doh hi kum thongkhat pennak hlan ah a si timi a fiang. Biathlam ah cun van thar le vawlei thar nih a vun zulh cang lai. Cucaah Ezekiel 38 le 39 hi hmun dang ah a cang lai timi a fiang.
5) Cheukhat nih cun kum sarih chung i, a hramthoknak kum thum le a cheu (the first three and one-half years of the seven-year period) ah hin Russia le a hawil nih an rak tuk te lai an ti. Asinain a si thiam lo dingmi a um than hoi. Israel tuk ding in an ra lai i, Pathian dantatnak kha Russia le a hawile cungah a tlung lai i, Israel nih luatnak an hmu lai. Cu tikah an hriamnam le thilri hna kha Israel nih kum sarih chung an hman hna lai tiah Ezekiel nih a chim (39: 9). Cucaah kum umtuning sersiamnak ah aa rem cang lo. Cu pinah Antichrist he a deumi biakamnak an tuah hnu a si ahcun Antichrist nih a a bawmh khawh men hna. Asinain raltuknak zoh tikah Antichrist a lang lo i, Pathian lawng Israel bawmtu ah a lang.
6) Cucaah Daniel zarh sawmsarih aa thok hlan deuh ah hin Ezekiel 38 le 39 hi chia u sih law a rem bik ding a lo. Cu lo ah cun hmun a ngei ti lo. A donghnak i hi hmaan cem seh law a dawh bik. Ezekiel 38 le 39 hi zumtu hlor hnu i, Daniel zarh sawmsarih a phanh lai hrawnghrang ah hin a si te ko lai ti lo awk a tha lo. Zumtu hlor hnu caan/kum tlawmpal ah a cang lai ti awk zong a tha lo zeicatiah Israel miphun vialte an ram ah an kir caan hi zei tiang dah a rauh lai timi theih a si lo. Hi raltuknak hi Israel kir dih hna ah a si dingmi a si. Cucaah Daniel zarh sawmsarih hlan i, Antichrist nih a deumi kum sarih biakamnak a tuah pi hna hlan ah hin a si te khomi a si. Khi ni tikah cun Israel zong an ram ah an kir dih cang lai i, him tein an um lai.
Ram Kip In Israel Miphun Kirnak
Nihin tiangah Israel miphun hi an ram ah an kir thlu rih lo. Russia le a hawile nih an tuk lai ah hin cun Israel an kir dih cang lai i, dai tein an ram ah an um hnu ah a si lai tiah Ezekiel nih a kan chim (Ezekiel 37: 18 - 23). Asinain Israel tuanbia zoh tikah an ram ah an kir thlu a um rih lo. Babylon in zeimawzat an kir. A.D 70 ah Rome General Titus nih million in a rak thah hna i, an khua le an ram vialte a hrawh dih. Cu hnu thok cun vawleicung ram kip an vakvai i, an kir ti lo. World War II a dih in minung tampi an kir than. Asinain an dawng tein an kir lo. Cuticun 1948 ah theih pimi (recognied) ram ah cohlan a si. Million pakhat leng an kir than rih. An kir dih tik caan a um te lai i, ramchung ah dai teim an um caan a phan te lai. Cu hnu cun Russia le a hawile nih tuk ding in an chuah hnawh te hna lai.
---------------------------------------------------
References:
[1] CharleH. Dyer, The Bible Knowledge Commentary: Old Testament, ed. by John F. Walvoord, Roy B. Zuck, p. 1299.
[2] Bid., p. 1300.
[3] David L. Cooper, When Gog’s Armies Meet the Almighty, pp. 80-81.