Bible cawnpiaknak aa tlaihmi Khrihfami nih cun Pathian cu zeizong vialte sertu, zeizong vialte cungah lianngam bik le nawlngeitu bik a si ti hi kan zumhmi a si.
Cucu Jonah nih a kan cawnpiak. Jonah hi uk fate a sinain Pathian khuaruahhar thil ti khawhnak in a khatmi cauk a si. Thli chia a hranter, tilet a thawhter, ngapi nih Jonah a dolh, zun a zamter, hmakhat te ah a carter. Zeizong vialte cungah nawlngeitu a sinak an langhter.
Cucu Jonah nih a kan cawnpiak. Jonah hi uk fate a sinain Pathian khuaruahhar thil ti khawhnak in a khatmi cauk a si. Thli chia a hranter, tilet a thawhter, ngapi nih Jonah a dolh, zun a zamter, hmakhat te ah a carter. Zeizong vialte cungah nawlngeitu a sinak an langhter.
Abrahm nih cun a Pathian cu aa fiang tuk i, a Pathian caah a fapa raithawinak pek zong a ngamh i, vawlei chawva zong ah a lungthin-ruahnak chia duh loin a cuanhmi Pathian khuapi leitu ah kar a hlang ngammi pa a si. Pathian caah a si kho lomi thil a um lo timi hi aa fiang tuk tikah Pathian caah pek khawh lomi le tuah khawh lomi a ngei ve lo. Pathian hi ahodah a si timi kan theihnak nih kan nunnak hi zeitluk tiang dah a hip (influence) khawh timi na ruat bal ve maw? Asinain prophet Jonah cu a thei ko nain a theihning in a nung kho lo. Biatak theih tung i, nun pi lo hi a tihnung tukmi a si. Cucaah Pathian cu bochan awktlak a sinak le biatak nun pi lo a tihnunnak kan vun zoh hna lai.
I. Bochan Ngam Ding Pathian
1) Thli le Tilet
Assyria khuapi Nineveh cu sualnak in a khah tikah Pathian nih a celh ti lo. Zeibantuk sualnak dah a si hnga timi zoh tikah: i) sual hrannak in an khat (3: 8); iii) sualnak thiseng in a luangmi khua a si. Cucaah Pathian nih prophet Jonah cu sualngaihchihnak thawngtha chim ding in a thlah. Jonah nih a duh lo. Zeiruang ah dah a duh lo timi hi zoh tikah: 1) an sual tuk; 2) Hosea le Amos nih an rak phuanmi cu Israel hi Assyria kut ah a phan te lai ti a si. Jonah he chan khat ah riantuan ti an si tikah rak theih dawh a si. Cucaah sal ah a latu ding a simi Assyria sinah Pathian ngaihthiamnak thawngtha chim hi a duh lo. Cu tikah Jonah cu a zam.
Pathian nih a auh taktak cangmi cu zam khawh a si lo. Moses nih a al kho lo, Jeremiah nih al kho lo. Peter nih a zam tak kho lo. Zumtu zong Pathian khamh taktakmi kan si cang ahcun vok bantukin sualnak ah um peng khawh a si lo. Sualnak ah a um lengmangmi cu Pathian nih a khamh rih lo.
Asinain Pathian nih thli a thlah i, Jonah cu a dawiter. Jonah aa citmi tilawng le a chung ummi hna cu thli le tilet nih hrawh dih le khuai dih an va timh. Thli le tilet cu an lian chin lengmang. Pathian nih a thlah hnawh chan an tlinter lo ahcun daih an tim ti lo. Pasal tha Jonah nih Pathian hmai ah kun aa tim hlei lo. A donghnak ahcun thli le tilet kut tu ah ap aa duh deuh. Jonah tluk in pasal tha le lungkhong hi an um ti hnga maw ka ti. Pa hmeih taktak a si. Thli le tilet nih an dawi i, hrawh le khuai dih an timh hna ah khan Jonah nih a sualnak i ngaichih seh law a luat men ko hnga. Asinain keimah ruangah a si tiah lawng chung minung cu a chimh hna i, rili chungah cun aa hlonhter lehlam hna. Amah tein hei zuan ding a si komi zong khi zuang duh hoi lo.
2) Ngapi
Jonah lungthin put hi thinkhenh phun te a si. Pathian zong nih fak deuh in a vun cawnpiak than. Ngapi a dolhter cang. Jonah nih aa ap hlan cu Pathian nih a bia let aa tim ve lo. Pathian nih a riantuan ding in a kan auh hnu ahcun zam timh ding le hrokhrol ding a si ti lo. Caw nih a hnarphe hri chah a timh bantuk a si. A si kho lo. Jonah zong a vansang cang. Van ka zoh ah van a sang, vawlei ka zoh ah a pit timi dirhmun a phan. A hnabei a dong cikcek cang. Ka nunnak a dih cang lai timi aa theih (2: 7) tikah keimah tu sunghkhang koning tiin Pathian cu a auh. Pathian nih ngapi cu a auh i, Jonah cu tlang ah luakter.
Zumtu nih ni fatin in kan theih peng dingmi cu:
i) Pathian cu zeizong vialte cungah nawlngeitu le uktu a si timi theih hi a biapi ngaingai. Minung nih zeihmanh kan thei kho lo. Pathian nawlngeitu ah i ap hi zumtu caah cun a him bikmi le a tha cemmi a si. Zumhnak ah minthang (Heroes of faith) timi pawl hna khi zeiruang ah dah heroes of fath an ti hna? Pathian nawlngeihnak ah an i pa i, zumhnak in raltha tein Pathian rian an tuan i, Pathian caah thil lianngan an chuah pi hna tikah zumhnak minthang cu an si.
Zeiruang ah dah an zumhnak ah an ral a that? Pathian an theih taktak caah a si. Cucaah kan nunnak, kan innchungkhar, kan Khrihfabu, kan society etc cungah Pathian cu nawlngeitu a si timi kan theih i, Pathian nawlngaihnak ah kan i ap ahcun Pathian aa lawm ko lai.
Zeiruang ah dah an zumhnak ah an ral a that? Pathian an theih taktak caah a si. Cucaah kan nunnak, kan innchungkhar, kan Khrihfabu, kan society etc cungah Pathian cu nawlngeitu a si timi kan theih i, Pathian nawlngaihnak ah kan i ap ahcun Pathian aa lawm ko lai.
ii) Jonah bantukin pasal tha si le lungkhon hi kan i timh ding a si lo. Pathian nih a riantuan ding in a ka auh ti kan theih ahcun khulrang in Pathian riantuan ding a si. Pathian nih a ka khamh cang timi kan theih ahcun Pathian duhnak tuah hi kan duhnak sang bik ah chiah ding a si. Sual than lengmang ding a si lo. Pathian kut in luat i timh cu a tihnung tukmi a si. Jonah nih aa palh bikmi cu Pathian hi a theih ko nain a theih bantukin a nun lomi hi a si. Nihin ah biatak cu a thei ve ko nain Jonah bantuk Laimi hi kan tam pi.
II. Biatak Theih Tung I, A Nun Pi Lomi
Jonah nih Pathian auhnak fiang tein a theih, thli nih a dawi tikah keimah ruangah a si timi a theih; tilet a thawh tikah keimah ruangah a si timi a theh; keimah ruangah ka hawile an tuar cang timi zong a theih (1: 9 12). Asinain dai dipdep tein a um. A chunglei in rak sual ngai i, a lenglei in dai tein rak um hi thihnak tiang a chuah pi khomi sualnak a si.
Elisha sal pa Gahazi nunnak zong Jonah bantuk a si. Pathian prophet Elisha sinah a um ko nain a nunnak ah biatak timi a um kho lo. Thlithup nun a ngei. A donghnak ahcun a thup cawk ti lo i, a bawipa Elisha nih a theih i, chiat a serh. A nunchung thinghmuihma a ngei i, a techin fapar chan tiang nih an tuar (2 King 5: 23- 27). Laimi zong Jonah le Gahazi bantuk kan tampi. Biatak a nun pi duh lomi le nun pi aa tim lomi kan tampi. ‘Ka ke ah nawncek aa neh lo paoh cun a poi lo’ a timi Pathian riantuantu tampi kong an chimmi zong a um.
Thil hmaan, biatak le thil tha a si ti kan thei ko nain tuah duh lo le nun pi duh lo hi pumpak nunnak ah si seh, innchungkhar nunnak zong ah si seh, Khrihfabu nunnak zong ah si seh, society nunnak zong ah si seh a tihnung tukmi a si. Zeidah a chuah pi ti ahcun: i) thlarau mit a cawtter; 2) zatlang nun a rawk.
i) Thlarau Mit A Cawtter
Biatak nun pi lo caan a sauh tikah cun thlarau mit duhsah tein a caw chin lengmang. Thlarau mit caw (spiritually an insensitive person) cu theih khawh pah a si. Pastor nih love song sak zuam ngai tbk, evangelist nih ngaknu loin Pathian bia phuan zuam lo tbk. Hlasatu um lo cu a si kho lo tbk in a ruang kawl, Khrihfabu nih thawhlawm le cheuhra cheukhat kha love song concert tuahnak hna hman tbk, bia tha he bia chia he duh paoh in chim tbk, hna hi kan thlarau mit a cawtnak a langhtertu an si. Cu tikah zeidah an chuah pi ti ahcun zatlang nun rawh hram aa thok.
ii) Zatlang Nun A Rawk
Biatak theih tung i, nun pi lo cu thlarau mitcawtnak a si. Thlarau mit a cawt hnu cun zatlaang nun a rawk thluahmah. Zatlang nun a rawhnak ahcun ziaza tha a um thiam ti lo. Pakhat le pakhat karlak pehtaihnak a rawk, Pakhat le pakhat zumh lonak, eihmuarnak, hlennak, midang caah pumpek zuam lonak, a miak lawng te hmuh duhnak etc hna an si. Covo timi zong i theihpiak a si lo. Mihar sa nih an har chin lengmang. Damiah le mi hrokhrol an tam chin lengmang lai. Zung thu le bawi nih an rum chin lengmang lai i, an puar-thau chin lengmang lai. Pastor le evangelist cheukhat nih naal prophet bantukin lih le hrokhrol in bia an chim lai etc. Zatlang nun rawh tluk in a tihnungmi a um lo. Biatak le thil hmaan kal tak cu minung rawhnak hram a si.
Nihin ah Laimi nih kan tuah khawh lomi cu Pathian kan i bochan khawh lomi hi a si. Pathian lianngannak, dawtnak le thil ti khawhnak a thei i, aa bochanmi hna cu Pathian nih a deuh hna lo. Jonah bantukin Pathian nawlngaihnak tangah aa thum kho lomi kan tam ngai. Pathian nih thumhmi kan si hlan ah kanmah tein thumh khawh hi a tha cemmi a si. Pathian nih thumhmi si cu tihnung a si. Jonah le Gahazi bantukin biatak theih tung i, nun pi duh lo hi nunnak tiang a tihnungmi a si. Biatak theih ko nain mitchinh kenh lengmang cu thlarau mit a cawtter. Thlarau mit a cawt hnu ah cun zatlang nun a rawk. Pathian kan theih ko ahcun kan theihning tein nun hi kan himnak le kan thluachuah hmuhnak a si lai.