Laimi kan caah cun mipi sinah zudin kong chim hi a har ngaingaimi thil pakhat a si:
A tthatnak in kan chim lai ti ah le sualnak a au pimi hna kan lo; a chiatnak in kan chim lai ti ah le a thianghlim tukmi hna mipi hmai ah lawh sual a fawite zeicatiah Laimi chungin zu a duh ngaimi le a hua ngaimi kan um hna. Zu kong chim cu a har ngai tiah ka ruah. Nunzia/ning le khuaruahning a thiam rih lomi kan tam tuk rih hna. Kan thiam cuahmah lio a si. Zeihmanh hi a zatawk thiam ahcun tthatnak lawngte an ngei.
Laimi kan mualpho hi a tam tuk cang i, tthat lonak le dawnkhaantu a chuah pimi hna zong a tam ngai cang. Hi zawn ah hin cun kanmah le kanmah i mawhchiat zong ah a si khawh lonak a um ngai ve zeicatiah kan sining le dirhmun nih an kan ser-cawi ve rih lo. Ni, caan le chan a vun rau lai i, kan i sersiam cuahmah ko la i, thil hmuhning, hman zia le umtu ningcang kan thiam thluahmah te lai.
A tthatnak in kan chim lai ti ah le sualnak a au pimi hna kan lo; a chiatnak in kan chim lai ti ah le a thianghlim tukmi hna mipi hmai ah lawh sual a fawite zeicatiah Laimi chungin zu a duh ngaimi le a hua ngaimi kan um hna. Zu kong chim cu a har ngai tiah ka ruah. Nunzia/ning le khuaruahning a thiam rih lomi kan tam tuk rih hna. Kan thiam cuahmah lio a si. Zeihmanh hi a zatawk thiam ahcun tthatnak lawngte an ngei.
Laimi kan mualpho hi a tam tuk cang i, tthat lonak le dawnkhaantu a chuah pimi hna zong a tam ngai cang. Hi zawn ah hin cun kanmah le kanmah i mawhchiat zong ah a si khawh lonak a um ngai ve zeicatiah kan sining le dirhmun nih an kan ser-cawi ve rih lo. Ni, caan le chan a vun rau lai i, kan i sersiam cuahmah ko la i, thil hmuhning, hman zia le umtu ningcang kan thiam thluahmah te lai.
Ram thangchon ah cun minung an fim tuk cang hna i, khua lak ah zurit an duh ti lo. A chia-tha theidan thiamnak an ngeihmi kha hmaan tein an hman khawh, kanmah nih ‘Cool Drink’ kan dinh bantuk in lungthurnak ngei loin an din thiam cang. An thiam tuk cang hna. An phunglam le upadi nih a serpiakmi pinah karhlei lamh an tim fawn ti lo, an timh i, karhlei an lamh ahcun tlaih i, thongthlak an si ko. Cucaah ram thangcho an sinak le ramchung phunglam le upadi nih nunzia a cawnpiak tuk hna i, din-ei zia le tlonlen zia an thiam.
Tahchunnak ah, ram thangcho ah cun duh paoh in nun le tlawnlen khawh a si ti lo; duh paoh in caan zong hmanh khawh a si ti lo. A caan chungah riantuanmi an si cang i, nunzia thatlo le nun thiam lo ahcun hawi sinah tel khawh le riantuan khawh a si lo. Laimi chungin ram thangcho ah a phanmi hna nih an chim tawnmi cu ‘kan phak kum khat-hnih hrawng cu khuacimui kan si ko’ an ti tawn. Zeicatiah a thangcho cangmi minung sinah a thangcho rih lomi um cu a har taktakmi thil a si. Moral le Ethical hrimrhim in an thangchomi an si cang. Cu bantuk dirhmun cu Laimi nih kan phan rih lo.
Tahchunnak ah, ram thangcho ah cun duh paoh in nun le tlawnlen khawh a si ti lo; duh paoh in caan zong hmanh khawh a si ti lo. A caan chungah riantuanmi an si cang i, nunzia thatlo le nun thiam lo ahcun hawi sinah tel khawh le riantuan khawh a si lo. Laimi chungin ram thangcho ah a phanmi hna nih an chim tawnmi cu ‘kan phak kum khat-hnih hrawng cu khuacimui kan si ko’ an ti tawn. Zeicatiah a thangcho cangmi minung sinah a thangcho rih lomi um cu a har taktakmi thil a si. Moral le Ethical hrimrhim in an thangchomi an si cang. Cu bantuk dirhmun cu Laimi nih kan phan rih lo.
Laimi cu cawnnak hrimhrim in kan thangcho rih lo pinah ramchung ah manh lo ngai in riantuan ding a um lo. Felte le caan hmaan tein na rian na tuan lo ahcun na rian in phuak na si lai timi dirhmun kan phan rih lo. Kan paw a khim cun a za ko a ti i, zeihmanh a ruat lomi kan si rih. Kan i manh tuk tikah kan um hna har salam; biasawng hna kan tloh salam. Cu bantuk cu sualnak tuah lo awk kan tha lo teh, kuak kan zuk lo awk a tha lo teh, zu kan din lo awk a tha lo teh, ka tha a thut lo awk a tha lo teh etc.
Zeihmanh kan thiamnak ding a um rih lo. Kan herhmi cu cozah a that hmasa hrimhrim a hau. Pumpak in aa sersiam khomi kan si lo ahcun cozah nih a kan sersiam a hau. Cozah nih a kan sersiam khawh lo ahcun thanchonak lam a um ti lo. Cozah a biapi tuk. Cozah a thah ahcun phunglam le upadi fek tein a nung lai i, ramchung mipi zong kan i thleng lai. Laimi kan vanchia. Hi bantuk dirhmun in kum zeizat dah kan um rih lai.
Zeihmanh kan thiamnak ding a um rih lo. Kan herhmi cu cozah a that hmasa hrimhrim a hau. Pumpak in aa sersiam khomi kan si lo ahcun cozah nih a kan sersiam a hau. Cozah nih a kan sersiam khawh lo ahcun thanchonak lam a um ti lo. Cozah a biapi tuk. Cozah a thah ahcun phunglam le upadi fek tein a nung lai i, ramchung mipi zong kan i thleng lai. Laimi kan vanchia. Hi bantuk dirhmun in kum zeizat dah kan um rih lai.
Atu zong Than Tlang zu zuar kongah biatak tein ceihmainak a um. Khrihfabu nih biatak tein hma an lak an ti; zu zuartu cu thawl si hna seh an ti etc. Tampi an chim. Laimi cu a thangcho rih lomi kan si caah kham a herhnak a tam ngai. Kham ding a si ko. Keimah hmuhning ah cun Lai Tlang cozah sinah bawmhnak hal i, Lai Tlang cozah hrimhrim nih kham seh law a tha ka ti. Atu lio Kawlram cozah nih thlennak leiah a kan kalpi cuahmahmi hi a hman taktak ko le, a mipi a kan dawt taktak ko ahcun zu kongah kan duhmi al cu a duh lai lo.
A har ngaimi thil a si nain a si khomi thil zong a si. Tling tein a tuah khawh lo hmanh ah zatceo tel cu a tuah ko lai. Hi tluk in minung a tammi le sifak an tamnak ah India hmanh nih pei a duh paoh a kham, a on, le a thing khawh ko cu. Cozah caah cun a har lo tukmi a si. Cun Lai Tlang cozah nih a tuah duh/khawh lo hmanh ah Khrihfabu.Pastor nih tuanvo lak cu aa dawh lo caah Lai Tlang cozah theih pinak in tuanvo latu bu ser ding a si ko. Cuticun lohma tampi an lak khawh lai. Lai Tlang ah zalong tuk in zuzuar te hna cu aa tha lo.
Zeicatiah thatnak ah hman loin sualnak, buainak ah kan hmanmi a tam tuk. Chungkhat, khuami le society caah harnak kan chuah pi tuk. Khrihfami nih cun kan duh hrimhrim ding a si lo. Thianghlim tein Lai Tlang hi kan chiah lai ti cu a har ngaimi a si, asinain tampi a khamh khawh lai. A thangcho rih lomi ram kan si caah phunglam le upadi ngeih le hman kan herh. Laimi caah cun kilkamhtu bu kan herh. Laimi caah cun zu zuar cu a si khawh cung in kham ding a si.
A har ngaimi thil a si nain a si khomi thil zong a si. Tling tein a tuah khawh lo hmanh ah zatceo tel cu a tuah ko lai. Hi tluk in minung a tammi le sifak an tamnak ah India hmanh nih pei a duh paoh a kham, a on, le a thing khawh ko cu. Cozah caah cun a har lo tukmi a si. Cun Lai Tlang cozah nih a tuah duh/khawh lo hmanh ah Khrihfabu.Pastor nih tuanvo lak cu aa dawh lo caah Lai Tlang cozah theih pinak in tuanvo latu bu ser ding a si ko. Cuticun lohma tampi an lak khawh lai. Lai Tlang ah zalong tuk in zuzuar te hna cu aa tha lo.
Zeicatiah thatnak ah hman loin sualnak, buainak ah kan hmanmi a tam tuk. Chungkhat, khuami le society caah harnak kan chuah pi tuk. Khrihfami nih cun kan duh hrimhrim ding a si lo. Thianghlim tein Lai Tlang hi kan chiah lai ti cu a har ngaimi a si, asinain tampi a khamh khawh lai. A thangcho rih lomi ram kan si caah phunglam le upadi ngeih le hman kan herh. Laimi caah cun kilkamhtu bu kan herh. Laimi caah cun zu zuar cu a si khawh cung in kham ding a si.
Laimi cu zudin kan thiam lo caah a mual a pho ngaimi kan si. Asinain zudin hi an sual maw? Laimi dirhmun in kan zoh ahcun a sual ko ti khawh a si. Zeicatiah zu hi a hman zia kan thiam lo i, kanmah rawhnak le thangchiat-mualphonak ah a cang. Hihi a hman lomi a si. Asinain Bible nih zu kong a ttialmi hi ttha tein zoh tikah tthatnak in a hmuh. Bible sianginn kan kai lioah kan Professor pakhat nih Jesuh Khrih nih ti kha zu a thlennak kong kha a sermon i, a chimimi cu “Jesuh nih zu lo cun lunglawmhnak puai tuahmi kha a tlamtling lai lo timi a theih caah ti kha zu tiang in a thlennak a si.
Cucaah Pathian nih zu hi a cawimawi ngaimi puai ttamhmuaihtu pakhat ah a chiahmi a si” tiah a ti. Zeihmanh a thei tuk lo i, thianghlim ngai le piangthar ngai in a ummi caah cun hi Professor phungchim hi ngaih awk a ttha lai lo, asinain a theih caah ralttha taktak in a sianghngackhia sinah a chim ko.
Cucaah Pathian nih zu hi a cawimawi ngaimi puai ttamhmuaihtu pakhat ah a chiahmi a si” tiah a ti. Zeihmanh a thei tuk lo i, thianghlim ngai le piangthar ngai in a ummi caah cun hi Professor phungchim hi ngaih awk a ttha lai lo, asinain a theih caah ralttha taktak in a sianghngackhia sinah a chim ko.
Zu hi a phun tampi. Thilnu cawhmi a um i, cawh lomi zong a um, cun tampi kan theih rih lo an um. Bible mit in kan cuanh hna tikah Pathian nih zudin maw a khap hnga, zurit dah timi hi ruah ah cun ruah phu a si. A tanglei ah kan vun zoh tuah lai.
Bible zongah zu kong hi tam pi chim ding a ngei (Leviticus 10:9; Numbers 6:3; Deuteronomy 29:6; Judges 13:4, 7, 14; Proverbs 20:1; 31:4; Isaiah 5:11, 22; 24:9; 28:7; 29:9; 56:12). Bible nih hin Khrihfami hna hi zudin a siah khappiakmi a ngei lo. Phungchimtu ah a ttialmi cu "na zu cu lunglawm tein va ding ko, na tuahmi paoh cu Pathian hnatla an si ko" a ti (9: 7). Psalm nih a ttial tthanmi cu "Pathian nih zu cu minung lunglawmhtertu ding ah a pek hna" a ti (104: 15).
Amos ah kan hmuh tthanmi cu mah dumchung in a chuakmi zu hi Pathian thluachuah hmelchunhnak a langhtertu a si (9: 14). Isaiah 55: 1 zong ah zu le cawhnuk fonh in a chimnak kan hmuh tthan. Cucaah Bible nih zu hi chiatnak mit in a zoh lo. Lungthin nuamtertu le Pathian thluachuah hmelchunhnak a si zia tu a kan cawnpiak. Cun zeimaw caan tete ah zudin ralrinnak kong kan hmuh.
Siangpahrang Lemuel kha a nu nih ‘beer cu ding hlah zeicatiah upadi na buar lai i, miharsa hna kha na namneh sual hna lai. Beer cu a tlau cuahmahmi nih khan ding hna seh law wine cu lungthin kekuaimi nih ding hna seh; cuticun an sifah tel maw an philh ah’ tiah a cawnpiak Phung 31). Zuritnak nih a chuah pi dingmi thil kha a chimmi a si.
Amos ah kan hmuh tthanmi cu mah dumchung in a chuakmi zu hi Pathian thluachuah hmelchunhnak a langhtertu a si (9: 14). Isaiah 55: 1 zong ah zu le cawhnuk fonh in a chimnak kan hmuh tthan. Cucaah Bible nih zu hi chiatnak mit in a zoh lo. Lungthin nuamtertu le Pathian thluachuah hmelchunhnak a si zia tu a kan cawnpiak. Cun zeimaw caan tete ah zudin ralrinnak kong kan hmuh.
Siangpahrang Lemuel kha a nu nih ‘beer cu ding hlah zeicatiah upadi na buar lai i, miharsa hna kha na namneh sual hna lai. Beer cu a tlau cuahmahmi nih khan ding hna seh law wine cu lungthin kekuaimi nih ding hna seh; cuticun an sifah tel maw an philh ah’ tiah a cawnpiak Phung 31). Zuritnak nih a chuah pi dingmi thil kha a chimmi a si.
Bible nih zu hi a kham lo nain zurit a tthat lonak le dan a tatnak cu zeimawzat ah kan hmuh khawh ve. Zudin hi a sual lo i, zurit tu hi a sual kan ti ahcun a hmaan kho men zeicatiah Bible chung minung tampi hna hi zuding an si hna. Pathian minung an si pak si lo pak ah zu an ding dih ngawt hna. Bible chungah zurit ruangah buainak le tthat lonak a chuah pitu hna cu: Noah a si i, a rit man ah a fapa Ham cungah chiatsernak a chuah pi (Genesis 9: 25). Theologian cheukhat nih Africa ram khi Ham tefa rual an si.
An pa nih chiat a serh hna caah nihin tiang an sifak i, an buainak a si an ti. A ruang cu an pa Noah zu a rit caah a si; Lot kha zu a rit ruangah a fanule hna nih a sual pi (Genesis 19: 30). Minung tuanbia le Bible tuanbia aa dawh lomi a si. Moah le Mobite miphun an chuak i, Israel he mei le ti bantukin aa ralmi an si. An sining tlawmpal “Pathian Nih A Huat Bikmi Sualnak” capar ah hmuh khawh a si lai; Belshazzar zong zu a rit ruangah Pathian dantatnak a chungah a tlung (Daniel 5). A nunnak a sungh pinah Babylon ram tiang in a sung; cun Nabal zu a ri i, Pathian nih a den i, a thi ve (1 Samuel 25: 35). Bible nih fiang tein a ka chimhmi cu zurit hi Pathian nih a duh lo.
An pa nih chiat a serh hna caah nihin tiang an sifak i, an buainak a si an ti. A ruang cu an pa Noah zu a rit caah a si; Lot kha zu a rit ruangah a fanule hna nih a sual pi (Genesis 19: 30). Minung tuanbia le Bible tuanbia aa dawh lomi a si. Moah le Mobite miphun an chuak i, Israel he mei le ti bantukin aa ralmi an si. An sining tlawmpal “Pathian Nih A Huat Bikmi Sualnak” capar ah hmuh khawh a si lai; Belshazzar zong zu a rit ruangah Pathian dantatnak a chungah a tlung (Daniel 5). A nunnak a sungh pinah Babylon ram tiang in a sung; cun Nabal zu a ri i, Pathian nih a den i, a thi ve (1 Samuel 25: 35). Bible nih fiang tein a ka chimhmi cu zurit hi Pathian nih a duh lo.
Biakam Thar nih cun fak chinchin in zurit a doh cang. Biakam Thar ah cun zu hi ri hrimhrim hlah u tiah nawlpek kan si. Paul nih ‘ziaza tha lo a chuahmi wine kha ri hlah u; hla dawhdawh le bia dawhdawh tuin i chawn bia u’ tiah a kan fial (Ephesa 5: 18). Zurit le a hnuzul ah a chuakmi thil hna hi Bible nih a pom hrimhrim lo (Phungthlukbia 23: 29-35). Kan pum hi zeihmanh nih a uk i a tei lo ding a si (1 Korin 6: 12; 2 Peter 2: 19).
A hleiin Khrihfami hna cu kanmah pum cu chim loin kan hawikawm hna tiang in an zawnruah ding in fial kan si. Kanmah ruangah kan hawinu/pa zumhnak derter le hrawh kha Bible nih ralrin a kan pekmi a si (1 Korin 8: 9-13). Khrihfami hna cu kan ei kan dinmi ah si seh, kan tuahmi kip in Pathian sunparnak caah siter kha duhpiakmi kan si i luan tuk tiang in zudin hi cu Pathian sunparnak caah cun a si kho lai lo. A si awk ding hrimhrim khi a si fawn lo (1 Korin 10: 31). Cucaah zurit cu Pathian nih a huatmi ah aa tel ve.
A hleiin Khrihfami hna cu kanmah pum cu chim loin kan hawikawm hna tiang in an zawnruah ding in fial kan si. Kanmah ruangah kan hawinu/pa zumhnak derter le hrawh kha Bible nih ralrin a kan pekmi a si (1 Korin 8: 9-13). Khrihfami hna cu kan ei kan dinmi ah si seh, kan tuahmi kip in Pathian sunparnak caah siter kha duhpiakmi kan si i luan tuk tiang in zudin hi cu Pathian sunparnak caah cun a si kho lai lo. A si awk ding hrimhrim khi a si fawn lo (1 Korin 10: 31). Cucaah zurit cu Pathian nih a huatmi ah aa tel ve.
Jesuh Khrih nih zeitin dah a hmuh ve kan zoh tuah lai. Jesuh Khrih nih khuaruahhar thil a tuah hmasa bikmi kha ti kha wine ah a thlenmi a si. Nupi thitnak puai ah cun an kal i, an zu kha dih. An puai tuahmi a tlamtlin lo ding kha Jesuh nih a duhpiak hna lo caah ti kha zu ah a thlen. Jesuh zong nih zu a din khawh menmi a si (John 2: 1-11; Matt 26: 29). Biakam Thar chan ah cun ti hi a thiang lem lo: a thurhnawm i rungrul le hnawmtam an rak tam.
Atu chan tiang hmanh ah ti thiang hlim a ding kho rih lomi ram tampi an um rih hna. Cu ruangah mi tampi nih ti ding loin zu le thingthei hang an ding zeicatiah an thurhnawm lo. 1 Timothy 5: 23 ah kan hmuhmi cu Paul nih Timothy kha ti lawng rak din loin zu zong kha tlawmpal in rak din chih ko tiah a fial. Tam deuh zumhning ah cun Paul chan lio zu hi atu chan zu bantukin a rak tthawng tuk lo ti a si.
Thingthei hang sawhsawh lawng si loin zu aa tel ve ko. Cucaah zu din hi Bible nih a khap lo. Sual zong a si lo. Zurit tu hi a khapmi a si. Doctor te nih cun zu din pah hi kan thin caah a ttha an ti i, thazaang an pek ngai zeicatiah Doctor te nih cun a tthatnak an theih i, thazaang an pekmi a si. Asinain Khrihfami hna nih cun sualnak hi kan tuah awk a si lo i, zu ka din ahcun sualnak ka tuah sual lai ti kan theih/ruah ahcun din lo hi a ttha bik.
Atu chan tiang hmanh ah ti thiang hlim a ding kho rih lomi ram tampi an um rih hna. Cu ruangah mi tampi nih ti ding loin zu le thingthei hang an ding zeicatiah an thurhnawm lo. 1 Timothy 5: 23 ah kan hmuhmi cu Paul nih Timothy kha ti lawng rak din loin zu zong kha tlawmpal in rak din chih ko tiah a fial. Tam deuh zumhning ah cun Paul chan lio zu hi atu chan zu bantukin a rak tthawng tuk lo ti a si.
Thingthei hang sawhsawh lawng si loin zu aa tel ve ko. Cucaah zu din hi Bible nih a khap lo. Sual zong a si lo. Zurit tu hi a khapmi a si. Doctor te nih cun zu din pah hi kan thin caah a ttha an ti i, thazaang an pek ngai zeicatiah Doctor te nih cun a tthatnak an theih i, thazaang an pekmi a si. Asinain Khrihfami hna nih cun sualnak hi kan tuah awk a si lo i, zu ka din ahcun sualnak ka tuah sual lai ti kan theih/ruah ahcun din lo hi a ttha bik.
A donghnak ah cattialtu pa nih zudin le zuritnak kong a ttialmi hi amah hmuhning si loin Bible nih a cawnpiakmi a si ti kan theih khawh ahcun a ttha ngai lai. Ka chim cang bantukin Laimi cu kap tampi in thanchon a hau rihmi kan si tikah zudin zia zong kan thiam rih lo i, kan zudinning hi kanmah ca, Khrihfabu ca, le miphun le ram ca tiangah in a ttihnungmi a si. Zudin cu a sual in a hmu lo i, a din zia kan thiam lo tikah sualnak a phan.
Cucu Bible nih a duh lomi a si. Cucaah kham kan herh rih ko, phunglam le upadi zong kan herh ko. Kum zeimawzat a rauh tik le ram a that tikah cun a zatawk din kan thiam caan a phan ve te lai i, kanmah tthathnemnak petu lila a si te lai. Paul nih a chim bantuk in zeizong vialte hi tuah khawhnak nawl ka ngei ko, amah belte cu tthatnak a chuah pimi le a chuah pi lomi an si hna zeicatiah zeizong vialte hna hi Pathian ta lawngte an si hna a ti. Pathian nih pumsa hi dawt ding in a kan fial i, zeihmanh ah kan rel lo ahcun Amah zong nih zeihmanh ah a kan relpiak ve lai lo i, a kan hrawhpiak men ko lai.
Cucu Bible nih a duh lomi a si. Cucaah kham kan herh rih ko, phunglam le upadi zong kan herh ko. Kum zeimawzat a rauh tik le ram a that tikah cun a zatawk din kan thiam caan a phan ve te lai i, kanmah tthathnemnak petu lila a si te lai. Paul nih a chim bantuk in zeizong vialte hi tuah khawhnak nawl ka ngei ko, amah belte cu tthatnak a chuah pimi le a chuah pi lomi an si hna zeicatiah zeizong vialte hna hi Pathian ta lawngte an si hna a ti. Pathian nih pumsa hi dawt ding in a kan fial i, zeihmanh ah kan rel lo ahcun Amah zong nih zeihmanh ah a kan relpiak ve lai lo i, a kan hrawhpiak men ko lai.