Jonah ah hin Dal 4 te lawng a um. Uk fate a si. Voikhat thutnak in a dawng tein rel khawh ding in a tawi.
Prophet Jonah hi nihin ah nung rih seh law, na mission riantuannak konglam tling tein na kan tialpiak kho hnga maw tiah fial u sih law – Nineveh khua lianngannak in an sualnak in, Pathian auhnak in, a zamnak in … nithum le le zan thum chung ngapi chung a umnak in … Nineveh sualngaihchihnak in … an cimh dih tiang a kan tialpiak hnga i – a sau tuk hringhran hnga. Liberal/critics pawl zong nih lunghrinh awk le doh awk a um hnga lo. Asinain Dal 4 te lawng a tial tikah theih har tete zong a tial chih tikah zumh awk ah a si kho lo tiah liberal/critics nih cun an ti.
Prophet Jonah hi nihin ah nung rih seh law, na mission riantuannak konglam tling tein na kan tialpiak kho hnga maw tiah fial u sih law – Nineveh khua lianngannak in an sualnak in, Pathian auhnak in, a zamnak in … nithum le le zan thum chung ngapi chung a umnak in … Nineveh sualngaihchihnak in … an cimh dih tiang a kan tialpiak hnga i – a sau tuk hringhran hnga. Liberal/critics pawl zong nih lunghrinh awk le doh awk a um hnga lo. Asinain Dal 4 te lawng a tial tikah theih har tete zong a tial chih tikah zumh awk ah a si kho lo tiah liberal/critics nih cun an ti.
A chunglei kan luh hlan ah Bible an hmuhning an i palh tawnnak pahnih tein ka chim lai:
1. Pathian khuaruahhar riantuannak (miracles) a zum kho lomi an um: Bible ah hin Pathian nih khuaruahhar thil a tuahmi tampi hmuh khawh a si. Nga nih Jonah a dolh, nika a dir, mithi thawhter tbk etc hna hi cu a si kho lomi a si an ti. Cu tikah Liberal/critics nih cun Pathian khuaruahhar thil tuah hi kokek upadi (natural law) he aa kalh an ti i, fak piin an doh.
A ngaingai ti ahcun Pathian cu sertu Pathian zong a si bantukin khuaruahhar Pathian zong a si. Zeizong vialte cungah nawlngeitu a si i, Pathian cungah ahohmanh an um lo. A sermi thil cungah nawl a ngei i, a duh paoh in a tuah khotu Pathian a si. Kokek upadi cu a duhning paoh in a thlen i, a hruai khawhmi a si. Pathian nih kokek upadi a buar i, sermi thil vialte an rawk dih ti a um thiam ding a si lo.
Cun Pathian nih kokek upadi buar in thil a tuah tikah a hmutu hna nih ahodah ka si timi thei hna seh ti a duh. Tinhmi ngei le sullam ngei in khuaruahhar thil a tuah fawn. Mitcaw a damternak ah khan si seh (John 9: 3), Lazarus a thawhternak ah khan si seh (John 11: 42), Egypt siangpahrang lung a khonternak ah khan si seh (Exodus 9: 16), a sunparnak ding le mipi caah thathnemnak chuah pi ding in a tuahmi hna an si. Pathian nih khuaruahhar a tuahmi hna hi lunghrinh awk a um lo. Billy Graham lengbang nih cun ‘Jonah nih ngapi a dolh ti hna seh law ka zumh thiamthiam ko lai’ a ti. Pathian caah a harmi a um lo. Kan khuaruah a har chinchin ding cu nu thiang Mary sin in Jesuh Khrih a chuahning tu hi a si deuh awk a si. Nu thiang Mary sin in Jesuh Khrih a chuak ti cu Muslim hmanh nih har lo tuk in an zumh. Cucaah Bible hi kan lunghrinh ding le kan zumh lo ding a um lo.
2. Bible an hmuhning an i palh lengmang tawnnak cu:, Bible hi zeizuang ah dah Pathian nih a kan pek timi zawn ah hin a si. Hihi kan philh lengmang tawn tikah Bible hi fawi tein lunghrinhnak le zumh lonak a chuak tawn.
i) Bible hi philosophy mit in kan rel ahcun duh a nung lo. Philosophy thawtnam a tep cangmi le a thei cangmi caah cun Bible hi rel nuam a si ti lo. Intellectual caah tialmi a si lo. A hlei in Khrihfa a si lomi ca ko ah hin a si khun. Philosopher pawl an i nuamhnak bik cu philosophy a rel ah hin a si. Cu bantuk minung hna caah ah cun Bible rel cu hruh bantuk a si.
ii) Scientific mit in kan rel zong ah duh a nung lo. Science nih Bible a zoh tikah a zumh khawh lomi tampi a um. An i kalhnak tete a uman ti. Tahchunnak ah Genesis 1 – 11 karlak thil cangmi, nika a dir tbk, mithi thawhter tbk, etc hna hi an si. Scientist tampi nih Bible zumh zong an duh lo i, cauk sawhsawh bantukin an ruah.
Asinain scientist tampi nih cun Bible le science hi aa kalh lo a timi an um thiamthiam ve. Bible hi khuaruahhar a sinak le Pathian bia a sinak hi sciene fimnak in theih chin lengmang a si. Tahchunnak ah Job 38: 35 te hna hi tha tein ruah chiarmar ahcun nihin ah telephone kan hman dingmi a rak chim chungmi a si ko hnga lo maw ti lo awk a tha lo. Bible cang dang tete zong kan ruah hna tikah science mit in khuacuanhnak tete a um len ko lo maw ti khawh a si.
Bible hi Pathian nih a kan tinhpiak lo ning in kan rel paoh ahcun Bible hi duh a nung lo. Zeicatiah Bible hi philosophy lungtonter ding in Pathian nih a tialtermi hna a si lo. Biology lungtonter ding in a tialtermi hna zong a si lo. Scientist lungtonter ding in a tialtermi zong a si lo etc. Kan thluak le taksa duhnak diriamhternak men ah Bible hi pek kan si lo. Pathian a thei lomi philosopher nih zeiruang ah dah Bible hi an duh lo ti ahcun philosophy a thawtnam an theih cang tikah Bible rel hi an i harh tuk, scientist, biologist etc hna zong an si. Cuticun an theipar an karh hna i, critics le liberal ah an i fun dihnak an si. Philosophy, Science le biology etc thawtnam a thei lomi zong liberal an si kho zeicatiah a thawtnam an theih caah si lem loin hnuzul sawsawh bantukin a ummi an tampi.
A ngaingai kan ti ahcun Laimi cu Liberal/critics dirhmun in a dir ngam ding kan um lo khen a si. Kan um sual a si hmanh ah ningzah pi awk tlak kan tam lai. Philosopher ti awktlak kan um lo; scientist kan um lo; Biologist etc kan um lo khen a si fawn lai. Cucaah Bible an doh hmanh hi Bible an hmuhning aa palhmi an si. Pathian nih Bible a kan pek ah hin minung lungtonter awk ah a si lo.
Pathian nih minung a kan dawtnak bia (Bible) a si. An Pathian Keimah hi ka thei zungzal hna seh ti a kan duhnak a si. Pathian le a fale karlak ah pehtlaihnak tha a um khawhnak hnga Bible hi pek kan si. Pathian nih a fale caah thill lianngan le khuaruahhar a sermi record cauk a si. Bible hi kan vailam a si, a sullam cu minung le minung karlak pehtlaihnak le minung le Pathian kan i pehtlaihnak zong a si. Cucaah Bible hi a tling lo e, a palh e, minung khuaruahnak (reason) he aa kalh e, science he aa kalh e etc tbk hna hi Laimi nih cun kan lungchung pelpawi hmanh ah kan ruah lo ding an si. Bible kan hmuh fatin ah kan lungthin chung le kan ruahnak ah a um dingmi tu cu Pathian Dawtnak Bible ti hi a si ding a si. Pathian a kan dawtnak cauk (Bible) tiah kan ti i, Bible tu hi tampi biachimter kan hau. Martin Luther nih cun ‘when Bible speaks, God speaks’ a ti. Mit dang in zoh loin Pathian dawtnak mit in Bible hi kan hmuh lengmang ding a si. Pathian hrimhrim nih Bible hi ‘thil te tuai a si lo, nan nunnak a si’ a kan ti (Deut 32: 47; 4: 2).
Bible kan zoh tikah minung phunphun nih an tial i, hmun dangdang cio in an tial, Genesis in Biathlam tiang ah hin kum 1,500 a rau. Asinain Bible unity a um. An cawnpiaknak le an tial ciomi ah kalhnak an um lo. Minung thil ti khawhnak le thiamnak a si lo. Thiang Thlarau hruainak in tialmi a si. Bible catialtu nih an tialmi hna hi an tling thlu lo. Moses nih Genesis khi tling tein kan tialpiak seh law zeitluk in dah a sauh hnga. Moses nih a nunchung hmanh ah a tial kho thlu lai lo. A sau tuk hringhran lai. Asinain Pathian nih cawnpiak a kan duhmi lawng hi a tialtermi hna a si.
Bible chungah theih har tete an um len ve i, tuak cikcek le ruah cikcek a haumi tampi an um. A phung a si ko. Lamkaltu Peter hmanh nih pei ‘kan dawtmi Paul nih theih har tete a tial’ a ti cu (2 Peter 3: 16). Chan khat ah rian a tuan ti hmanh nih ‘theih har’ a ti ahcun nihin kan ca chinchin ahcun theih a har lai. Lungsau tein kan tuak a herh i, kan ruah a herh. Pathian nih a bia zohkhenhtu le phuang kho ding in thluachuah a kan pek hmanh hi zeitluk van tha dah kan si! Asinain liberal/crtics cheukhat cu mah tein lehla duh/khawh tung loin midang nih an tial ciami le kawl ciami hna kha fawi tein zumh i, au pi kan hmang. Kawl ve le lehla ve a hmang lomi kan tam. Kan tha a thu. Khrihfami rian taktak cu Bible tanh le runven hi si. A palhnak lawng kawl tung i, Pastor si le duh ngai fawn, cu bantuk cu Khrihfa hmanh kan si hnga maw?
Alister E. McGrath nih cun kum zabu kul le khat in cun evangelical scholar tampi an chuak cang i, cauk thatha tampi an chuah pi cang a ti (Four View On Salvation, p. 65). Nihin ah evangelical chungin archeologist tampi an chuak cang, scientist tampi an chuak cang, philosopher tampi an chuak cang, historian tampi an chuak cang hna. Cu hlan i, liberal/critics nih Bible an doh i, an soisel lenmi hna kha an hmaannak le zumh awktlak an siah tehte tam tuk an langhter cang hna. Bible chungah an doh bikmi hna lakah Genesis 1-11, Jonah, Daniel le Biathlam, Bible tialtu, tial kum, etc hna hi an si. Tu chan cauk he aa neihniam deuh paoh nih cun Bible hi soisel awk a um ti lo an ti lai. Asinain doh le al a duh hrimhrimmi hna caah cun an doh thiamthiam lai i, an al thiamthiam ko lai.